این سوال که «برای درمان آرتروز زانو چه بخوریم»، پاسخ‌های متنوعی دارد اما به‌طورکلی مفیدترین غذاها برای آرتروز زانو شامل مواد غذایی ضدالتهاب (مانند ماهی، زردچوبه، چای سبز) و غذاهای تقویت‌کننده استخوان‌ها و غضروف (مانند لبنیات و بادام) می‌شود. البته دسته‌های غذایی دیگر هم چنانکه در این مقاله به آن‌ها می‌پردازیم، در پیشگیری از تشدید آرتروز زانو می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند.
در ادامه با تمام مواد غذایی مفید و مضر برای آرتروز زانو و میزان مصرف هفتگی یا روزانه هر ماده غذایی آشنا می‌شوید.
مواد غذایی مفید برای آرتروز زانو
غذاهای مفید برای آرتروز زانو درواقع می‌توانند التهاب زانو را کمتر کنند، به تقویت غضروف و استخوان کمک کنند و فشار وارد بر مفصل را کاهش دهند. این مواد غذایی آرتروز را درمان نمی‌کنند، اما اگر هر روز مصرف شوند، می‌توانند درد، خشکی و پیشرفت آرتروز زانو را تا حد قابل توجهی کاهش دهند.
مطالعه بیشتر: بهترین صبحانه برای آرتروز زانو
جدول زیر دسته‌های غذایی و میزان اهمیت و تاثیر هرکدام برای آرتروز زانو را نشان می‌دهد.
| دستهٔ غذایی | مواد غذایی | تأثیر |
|---|---|---|
| موادغذایی ضدالتهاب | ماهی‌های چرب، روغن زیتون، زردچوبه، زنجبیل، سیر، چای سبز، انار، انواع توت، گردو، چیا، تخم‌کتان | ⭐⭐⭐⭐⭐ |
| غذاهای تقویت‌کننده استخوان و غضروف | لبنیات کم‌چرب، ویتامین D، ویتامین K، کنجد، بادام، سبزیجات برگ‌تیره | ⭐⭐⭐⭐ |
| پروتئین‌های تقویت‌کننده عضله | مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، عدس، لوبیا، پروتئین گیاهی | ⭐⭐⭐ |
| غذاهای کمک‌کننده به کنترل وزن | جو دوسر، نان سبوس‌دار، کینوا، برنج قهوه‌ای، غلات کامل | ⭐⭐⭐ |
موادغذایی ضدالتهاب
یکی از پیامدهای آرتروز زانو، وجود التهاب داخل مفصل است که درواقع مهم‌ترین علت درد، خشکی و محدودیت حرکت در زانو در افراد دارای آرتروز زانو محسوب می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که پیگیری یک رژیم ضدالتهاب می‌تواند مکمل خوب و موثری برای درمان‌های اصلی آرتروز زانو، و بخشی از فرایند اصلاح سبک زندگی باشد. البته اثر این مواد غذایی فوری نیست، اما اگر روزانه مصرف شوند، معمولاً بعد از ۳ تا ۸ هفته کاهش درد و خشکی حس می‌شود.
غذاهای ضدالتهاب از سه مسیر اصلی بر آرتروز زانو اثر می‌گذارند:
۱) کاهش مستقیم مواد التهابی
برخی غذاها مثل امگا۳، زردچوبه و زنجبیل مستقیماً مسیرهای التهابی را مسدود می‌کنند؛ مشابه داروهای ضدالتهاب اما خیلی ملایم‌تر و بلندمدت‌تر.
۲) کاهش استرس اکسیداتیو داخل مفصل
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در انار، چای سبز و توت‌ها از آسیب سلولی غضروف جلوگیری می‌کنند و سرعت تخریب مفصل را کم می‌کنند.
۳) کاهش التهاب سیستمیک بدن
چربی‌های مفید، فیبر و پلی‌فنول‌ها باعث کاهش التهاب کل بدن می‌شوند و این کاهش به شکل قابل توجهی در مفصل زانو منعکس می‌شود.
ماهى‌های چرب (امگا ۳ بالا)
این گروه یکی از معدود غذاهایی است که اثرش روی کاهش التهاب مفصل زانو کاملاً ثابت شده است. امگا۳ به‌صورت مستقیم تولید مولکول‌های التهابی را مسدود می‌کند و مصرف منظمش شبیه یک داروی ضدالتهاب ملایم عمل می‌کند.
مطالعه بیشتر: راه‌های درمان خانگی آرتروز زانو
نحوه مصرف
-
هفته‌ای ۲ تا ۳ وعده
-
هر وعده 100–150 گرم
-
سالمون، ساردین، قزل‌آلا، خالمخالی
روغن زیتون فوق بکر
روغن زیتون تنها روغنی است که ماده‌ای به نام اولئوکانتال دارد؛ این ماده همان مسیرهای التهابی را مهار می‌کند که داروهای NSAID روی آن‌ها اثر می‌گذارند، البته خیلی ملایم‌تر و بدون عوارض.
نحوه مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری
-
روی سالاد یا غذا (برای سرخ‌کردن استفاده نشود)
زردچوبه (کورکومین)
کورکومین فعال‌ترین بخش زردچوبه است و می‌تواند فعالیت آنزیم‌های التهابی را تا چند برابر کاهش دهد. این اثر در آرتروز زانو به‌صورت کاهش درد و افزایش دامنه حرکت مشخص می‌شود.
نحوه مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ گرم زردچوبه
-
یا ۵۰۰–۱۰۰۰ میلی‌گرم قرص کورکومین
-
همراه با فلفل سیاه (جذب ۲۰ برابر)
زنجبیل تازه
زنجبیل در بدن مانند یک مسکن طبیعی کار می‌کند چون آنزیم‌های التهاب‌ساز را مهار می‌کند. اثرش بیشتر روی کاهش درد حرکتی و خشکی است.
نحوه مصرف
-
روزانه ۲ تا ۴ گرم زنجبیل تازه
-
یا ۱ گرم پودر زنجبیل
-
یا ۲ فنجان دمنوش زنجبیل
سیر و پیاز
سیر و پیاز دارای ترکیبات سولفوری هستند که التهاب سیستمیک را کاهش می‌دهند و به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان بالا، روند آسیب‌دیدگی غضروف را کند می‌کنند.
نحوه مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ حبه سیر
-
یا ۱ پیاز متوسط در غذای روزانه
چای سبز
چای سبز یکی از قوی‌ترین پلی‌فنول‌های ضدالتهاب است که هم التهاب داخل مفصل و هم التهاب عمومی بدن را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، از سلول‌های غضروف در برابر تخریب محافظت می‌کند.
نحوه مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ فنجان
-
اگر معده حساس است: همراه با غذا یا رقیق‌تر
میوه‌های آنتی‌اکسیدانی (انار، توت‌ها، آلبالو)
این میوه‌ها بار آنتی‌اکسیدانی بالایی دارند و التهاب ناشی از رادیکال‌های آزاد را مهار می‌کنند. اثرشان بیشتر غیرمستقیم اما پایدار است.
نحوه مصرف
-
روزانه ۱ پیمانه میوه تازه
-
یا نصف لیوان آب انار طبیعی
مغزها و دانه‌ها (گردو، چیا، تخم‌کتان)
ترکیب امگا۳ گیاهی + آنتی‌اکسیدان قوی باعث می‌شود این گروه همزمان التهاب را کم کند و به کاهش وزن هم کمک کند، که هر دو برای آرتروز فوق‌العاده مهم‌اند.
نحوه مصرف
-
روزانه ۲۰ تا ۳۰ گرم
-
دانه چیا/کتان: روزانه ۱–۲ قاشق غذاخوری
غذاهای تقویت‌کننده استخوان و غضروف
غذاهایی که به تقویت استخوان و غضروف کمک می‌کنند، مستقیماً التهاب را کم نمی‌کنند، اما دو اثر بسیار مهم در آرتروز زانو دارند. تأثیر این گروه معمولاً کندتر از غذاهای ضدالتهاب است، اما اگر به‌طور روزانه مصرف شوند، طی ۶ تا ۱۲ هفته موجب بهبود حرکت مفصل، کاهش صداهای زانو و کاهش فشار روی مفصل خواهند شد.
-
افزایش استحکام استخوان زیر غضروف که در آرتروز معمولاً نازک و ضعیف می‌شود. این موضوع پایداری مفصل را بهتر می‌کند و فشار روی غضروف را کاهش می‌دهد.
-
تقویت فرآیندهای ترمیم بافتی از طریق افزایش جذب کلسیم، منیزیم، و ویتامین‌های D و K؛ این ترکیبات باعث کند شدن روند پیشرفت آرتروز و کاهش درد ناشی از سایش مفصل می‌شوند.
لبنیات کم‌چرب (شیر، ماست، دوغ کم‌نمک)
این گروه بهترین منبع قابل جذب کلسیم است و به تثبیت تراکم استخوان کمک می‌کند، مخصوصاً در افرادی که پوکی استخوان همزمان با آرتروز دارند.
نحوه مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ واحد لبنیات کم‌چرب
-
بهترین گزینه: ماست پروبیوتیک به دلیل جذب بالاتر
ویتامین D
ویتامین D جذب کلسیم را چند برابر می‌کند و کمبود آن یکی از عوامل تشدید درد زانو است.
میزان مصرف
-
از غذا: ماهی چرب، زرده تخم‌مرغ
-
اگر کمبود دارید: ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد زیر نظر پزشک
ویتامین K
ویتامین K موجود در موادی مانند کل پیچ، اسفناج، و سبزیجات تیره برگ در معدنی‌شدن استخوان و تثبیت آن نقش دارد و کمبودش باعث ضعف استخوان و درد مزمن زانو می‌شود.
میزان مصرف
-
روزانه ۲ پیمانه سبزیجات برگ‌تیره خام یا پخته
کنجد و ارده
کنجد سرشار از کلسیم و منیزیم است و علاوه بر استخوان، در عملکرد عضلات اطراف زانو نیز نقش دارد.
میزان مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری کنجد
-
یا ۱ قاشق ارده (بدون شکر)
بادام
بادام ترکیبی از کلسیم، منیزیم و چربی مفید دارد و به افزایش استحکام استخوان و بهبود خستگی عضلانی کمک می‌کند.
میزان مصرف
-
روزانه ۵ تا ۱۰ عدد بادام خام
سبزیجات برگ‌سبز
این سبزیجات علاوه بر کلسیم، منیزیم و ویتامین K دارند و نقش محافظتی در بافت مفصلی دارند.
میزان مصرف
-
-
روزانه ۱ تا ۲ پیمانه (خام یا بخارپز)
-
پروتئین‌های تقویت‌کننده عضله
پروتئین‌ها به‌طور مستقیم التهاب مفصل را کاهش نمی‌دهند، اما در جلوگیری از تشدید آرتروز زانو نقش مهمی دارند؛ چون عضلات اطراف زانو در بیماران مبتلا به آرتروز به‌مرور ضعیف می‌شوند و این ضعف عضلانی باعث می‌شود وزن و فشار بیشتری به مفصل آسیب‌دیده منتقل شود.
بنابراین مصرف منظم پروتئین کافی در کنار سایر درمان‌ها از جمله ورزش، و در بلندمدت می‌تواند باعث افزایش قدرت عضلات، کاهش فشار مکانیکی روی مفصل، بهبود تعادل، کاهش درد هنگام راه رفتن و کند شدن روند بدتر شدن آرتروز شود.
مرغ بدون پوست
مصرف پروتئین مرغ باعث افزایش سنتز پروتئین عضلانی می‌شود و مستقیماً به تقویت عضلات چهارسر ران کمک می‌کند؛ عضله‌ای که بیشترین نقش را در کاهش فشار روی مفصل زانو دارد. افراد مبتلا به آرتروز زانو معمولاً ۲۰–۳۰٪ ضعف عضلانی دارند، و مرغ یکی از بهترین منابع پروتئین کم‌چرب برای جبران این ضعف است.
میزان مصرف
-
2 تا 3 بار در هفته
-
100–120 گرم (کبابی یا آب‌پز)
ماهی
پروتئین بالای ماهی ساخت و ترمیم عضلات اطراف زانو را تقویت می‌کند و وجود امگا۳ نیز التهاب خفیف عضلانی را کاهش می‌دهد. این ترکیب باعث افزایش قدرت پا و کاهش درد هنگام راه رفتن و بلند شدن از صندلی می‌شود.
میزان مصرف
-
2 وعده در هفته
-
هر بار 120–150 گرم
تخم‌مرغ
تخم‌مرغ یکی از کامل‌ترین پروتئین‌هاست و برای افرادی که با آرتروز دچار تحلیل عضلانی شده‌اند، به رشد و حفظ تودهٔ عضلانی کمک می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد مصرف منظم تخم‌مرغ قدرت عضلات پا را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد و ثبات مفصل زانو را بیشتر می‌کند.
میزان مصرف
-
روزانه 1 عدد (در اکثر افراد)
-
تا 2 عدد در صورت نیاز و شرایط سلامتی مناسب
عدس و لوبیا
حبوبات علاوه بر پروتئین، فیبر بالایی دارند و باعث کنترل وزن می‌شوند؛ کاهش وزن به‌تنهایی می‌تواند فشار روی مفصل زانو را 20 تا 30 درصد کمتر کند. پروتئین گیاهی آن‌ها نیز برای بازسازی و تقویت عضلات پا ـ بدون ایجاد التهاب اضافی ـ بسیار مناسب است.
میزان مصرف
-
روزانه ½ تا 1 پیمانه حبوبات پخته
نخود و لپه
نخود و لپه علاوه بر پروتئین، منیزیم زیادی دارند که به عملکرد صحیح عضلات کمک می‌کند و از گرفتگی و ضعف عضلانی جلوگیری می‌کند. این غذاها برای بیمارانی که هنگام بالا رفتن از پله دچار درد و ناپایداری زانو می‌شوند، اثر قابل توجهی در افزایش قدرت عضلات داخلی پا دارند.
میزان مصرف
-
3 تا 5 مرتبه در هفته
-
هر بار ½ پیمانه
سویا، توفو و سایر پروتئین‌های گیاهی
سویا از معدود منابع گیاهی است که پروتئین کامل دارد و برای جلوگیری از تحلیل عضله بسیار مؤثر است. مصرف آن به‌ویژه در افرادی که گوشت کمتر می‌خورند، باعث تقویت عضلات بالای زانو و کاهش دردهای ناشی از ضعف عضلانی می‌شود.
میزان مصرف
-
2 تا 3 وعده در هفته
-
80–100 گرم توفو یا 1 پیمانه سویا پخته
غذاهای کمک‌کننده به کنترل وزن
در درمان آرتروز زانو یا درواقع جلوگیری از تشدید علائم آن، کاهش وزن یکی از مهم‌ترین عوامل غیر دارویی برای کاهش درد است.
هر ۱ کیلو کاهش وزن، حدود ۴ کیلو فشار کمتر روی مفصل زانو ایجاد می‌کند؛ به همین دلیل غذاهایی که به کنترل وزن، کاهش اشتها و تنظیم قند خون کمک می‌کنند، به‌طور غیرمستقیم اما بسیار مؤثر باعث کاهش درد، بهبود راه رفتن، کاهش خشکی و کندتر شدن روند تخریب مفصل می‌شوند.
این گروه از غذاها با ایجاد احساس سیری طولانی، کاهش نوسانات قند خون، تقویت متابولیسم و جلوگیری از پرخوری باعث می‌شوند وزن راحت‌تر کنترل شود و همین موضوع اغلب در ۴ تا ۶ هفته باعث کاهش محسوس فشار روی زانو می‌شود.
جو دوسر (یولاف)
جو دوسر شاخص گلیسمی پایینی دارد و باعث سیری طولانی می‌شود. کنترل قند خون و کاهش ولع غذایی مستقیماً به کاهش وزن کمک می‌کند؛ همین موضوع فشار روی زانو را کم کرده و دردهای حرکتی را کاهش می‌دهد.
میزان مصرف
-
روزانه ۳ تا ۵ قاشق غذاخوری یولاف
-
یا یک صبحانه شامل ۵۰–۶۰ گرم جو دوسر
غلات کامل
غلات کامل فیبر بالا دارند و مانع پرخوری و نوسانات شدید قند خون می‌شوند. فیبر زیاد یعنی کالری کمتر و احساس سیری بیشتر، که در طول زمان به کاهش وزن و کاهش فشار مکانیکی روی مفصل کمک می‌کند.
میزان مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ واحد غلات کامل
-
به‌صورت نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، یا کینوا
برنج قهوه‌ای
برنج قهوه‌ای نسبت به برنج سفید دیرتر هضم می‌شود و باعث افزایش چربی‌سوزی بعد از غذا می‌شود. این ویژگی کمک می‌کند وزن راحت‌تر کنترل شود و درد ناشی از فشار وزن روی زانو کاهش یابد.
میزان مصرف
-
۲ تا ۳ وعده در هفته
-
هر وعده ½ تا ۱ پیمانه پخته
حبوبات پرفیبر (عدس، لوبیا، نخود)
این گروه شامل عدس، لوبیا و نخو ترکیبی از پروتئین و فیبر دارند و سیرکنندگی بالایی ایجاد می‌کنند، بنابراین برای کنترل وزن ایده‌آل‌اند. کاهش وزن باعث کاهش تحریک مکانیکی مفصل و کاهش التهاب ناشی از چاقی می‌شود.
میزان مصرف
-
روزانه ½ تا ۱ پیمانه پخته
سبزیجات غیرنشاسته‌ای
این سبزیجات از جمله کاهو، کرفس، کلم، خیار یا بروکلی با کالری بسیار پایین و حجم بالا به کاهش دریافت کالری کمک می‌کنند. مصرف زیاد آن‌ها باعث کاهش وزن پایدار می‌شود که یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش درد آرتروز است.
میزان مصرف
-
روزانه ۲ تا ۴ پیمانه
-
به‌صورت خام یا بخارپز
میوه‌های کم‌کالری
این میوه‌ها از جمله سیب، پرتقال، و انواع توت‌ها علاوه بر آنتی‌اکسیدان، باعث کنترل اشتها و کاهش میل به شیرینی می‌شوند. روند کاهش وزن را سرعت می‌دهند و از فشار اضافه بر زانو جلوگیری می‌کنند.
میزان مصرف
-
روزانه ۱ تا ۲ عدد میوه تازه
آب و مایعات کم‌کالری
نوشیدن کافی آب مانع اشتباه گرفتن تشنگی با گرسنگی می‌شود و کاهش کالری دریافتی را ساده‌تر می‌کند. کنترل وزن از این طریق، فشار روی زانو را به شکل محسوسی کم می‌کند.
میزان مصرف
-
روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب
کدام خوراکی‌ها آرتروز زانو را بدتر می‌کنند؟
مواد غذایی مضر برای آرتروز زانو، هر خوراکی است که التهاب بدن را بالا ببرد، وزن را زیاد کند یا آب بدن را کم کند. این مواد غذایی معمولا حاوی قند، نمک یا چربی زیادی هستند و مصرف آن‌ها در بلندمدت می‌تواند با افزایش التهاب عمومی بدن، باعث خشکی زانو، زانو درد و پیشرفت سریع‌تر آرتروز شود.
- غذاهای سرخ‌شده و چربی‌های ترانس (مثل فست‌فود، چیپس، مارگارین)
- قندها و شیرینی‌جات (کیک، بیسکویت، شکلات، مواد قندی)
- نوشیدنی‌های شیرین (نوشابه، شربت‌ها، آبمیوه‌های صنعتی)
- گوشت‌های فرآوری‌شده (سوسیس، کالباس، همبرگر صنعتی)
- مصرف زیاد گوشت قرمز پرچرب
- نمک بالا (غذاهای شور، انواع کنسرو، تنقلات شور)
- کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده (نان سفید، برنج سفید، ماکارونی سفید)
مکمل‌های خوراکی و غیرخوراکی برای آرتروز زانو
برخی مکمل‌های خوراکی و ابزارهای کمکی غیرخوراکی می‌توانند در کنار درمان‌های اصلی آرتروز زانو به کاهش درد، بهبود حرکت و تقویت مفصل کمک کنند. این روش‌ها درمان آرتروز زانو نیستند، اما اگر درست انتخاب و به‌طور منظم استفاده شوند، می‌توانند روند التهاب، سفتی و پیشرفت آرتروز را آهسته‌تر کرده و عملکرد مفصل زانو را به شکل قابل توجهی بهتر کنند.
قرص‌های ویتامین
مکمل‌ها آرتروز زانو را درمان نمی‌کنند، اما می‌توانند درد، التهاب و خشکی مفصل را کم کنند و سرعت پیشرفت بیماری را آهسته‌تر کنند. مکمل‌هایی که در ادامه معرفی می‌شوند، معمولا از طریق بهبود مایع مفصلی، کاهش التهاب و تقویت استخوان و غضروف اثر می‌گذارند و طی ۴ تا ۱۲ هفته علائم را بهتر می‌کنند.
مطالعه بیشتر: قرص سورنجان؛ کاربردها و عوارض
- گلوکوزامین سولفات 1500
- کندرویتین سولفات 1200
- ترکیب گلوکوزامین + کندرویتین
- MSM (متیل‌سولفونیل‌متان)
- هیالورونیک اسید خوراکی
- امگا ۳ (EPA+DHA)
- کورکومین (زردچوبه استاندارد شده)
- کپسول زنجبیل
- کلاژن نوع ۲ (UC-II)
- کلاژن هیدرولیزه
- ویتامین D3 و K2
- ویتامین C
مطالعه بیشتر: بهترین قرص‌ها برای خشکی زانو کدام هستند؟
زانوبند زاپیامکس
زانوبند زاپیامکس با افزایش خون‌رسانی، کاهش التهاب و شل کردن عضلات اطراف زانو، درد و خشکی آرتروز را کمتر می‌کند و معمولاً طی ۲ تا ۴ هفته اثرش دیده می‌شود. استفاده از آن در کنار تغذیه مناسب و مکمل‌هایی مثل گلوکوزامین یا امگا۳، اثر این درمان‌ها را بیشتر و روند بهبود علائم را سریع‌تر می‌کند.
سوالات متداول
آیا رژیم غذایی به‌تنهایی می‌تواند آرتروز زانو را کنترل کند؟
خیر. رژیم غذایی می‌تواند التهاب را کاهش دهد و تا حدودی درد و خشکی را بهتر کند، اما به‌تنهایی قادر به کنترل آرتروز نیست. تغذیه نقش کمکی دارد و باید در کنار ورزش، فیزیوتراپی و درمان دارویی استفاده شود.
مصرف روزانه زردچوبه یا کورکومین برای آرتروز تا چه حد بی‌خطر است؟
در دوز معمول (۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم کورکومین یا ۱–۲ گرم زردچوبه در روز) معمولاً بی‌خطر است و التهاب مفصل را کاهش می‌دهد. با این حال افرادی که سنگ صفرا، مشکلات کبدی یا اختلالات انعقادی دارند باید با احتیاط و زیر نظر پزشک مصرف کنند.
آیا حذف کامل گوشت قرمز برای آرتروز ضروری است؟
نه. حذف کامل لازم نیست. مصرف زیاد گوشت قرمز می‌تواند التهاب را افزایش دهد، اما مصرف محدود و هفتگی اشکالی ندارد و تعادل را حفظ می‌کند. بهتر است بخش عمده پروتئین از منابع کم‌چرب یا گیاهی تأمین شود.
بهترین زمان مصرف مکمل‌ها برای اثرگذاری بهتر بر مفصل چیست؟
زمان مصرف به نوع مکمل بستگی دارد، اما بیشتر آن‌ها—مثل گلوکوزامین، کندرویتین، امگا۳ و کلاژن—وقتی همراه غذا مصرف شوند جذب بهتری دارند و عوارض گوارشی کمتری ایجاد می‌کنند. توصیه کلی: ۱ بار در روز همراه صبحانه یا ناهار.
آیا مواد غذایی می‌توانند جایگزین فیزیوتراپی یا ورزش تقویتی شوند؟
خیر. تغذیه تنها بخشی از درمان است و نمی‌تواند جایگزین ورزش شود. ورزش تقویتی بهترین روش برای کاهش فشار روی مفصل، افزایش قدرت عضلات و کند کردن روند آرتروز است. رژیم غذایی فقط این روند را حمایت و کامل می‌کند.