بهترین روش درمان آرتروز زانو براساس گرید و شدت بیماری

بهترین درمان برای آرتروز زانو برای همه یکسان نیست و بستگی زیادی به درجه یا گرید آرتروز دارد. در مراحل خفیف، بهترین درمان انجام ورزش‌های تقویتی همراه با کنترل وزن است، اما در مراحل متوسط معمولاً تزریق ژل یا پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) بهترین نتیجه را دارد. در موارد شدید هم تنها راه مؤثر، جراحی تعویض مفصل زانو است.

در ادامه می‌توانید بر اساس علائمی که دارید، متوجه شوید زانوی شما در چه مرحله‌ای است و بهترین درمان برای شدت آرتروز زانو شما کدام است.

آرتروز زانو شما گرید چند است؟

انتخاب بهترین و موثرترین درمان برای آرتروز زانو، قبل از هر چیزی به این بستگی دارد که آرتروز زانو شما چه گرید یا درجه‌ای است و در چه مرحله‌ای از این بیماری قرار دارید.

در این بخش به شما کمک می‌کنیم تا بر اساس علائمی که تجربه می‌کنید، متوجه شوید که آرتروز زانوی شما خفیف، متوسط یا شدید است و به‌طورکلی در چه مرحله یا گریدی قرار دارد.

آرتروز خیلی خفیف (گرید ۱)

در این مرحله از آرتروز زانو، مفصل زانو هنوز سالم است و تغییرات بسیار جزئی در غضروف دیده می‌شود. بیشتر افراد در این گرید چندان متوجه بیماری نمی‌شوند.

علائم رایج

• درد خفیف بعد از فعالیت زیاد (مثل بالا رفتن از پله یا پیاده‌روی طولانی)

• احساس خشکی کوتاه صبحگاهی که زود برطرف می‌شود

• صدای تق‌تق گاه‌به‌گاه زانو بدون درد مداوم

✔️ بهترین درمان برای این مرحله از آرتروز زانو را اینجا بخوانید.

آرتروز خفیف تا متوسط (گرید ۲)

غضروف کمی ساییده شده و فضای مفصل کمتر می‌شود. علائم به‌تدریج محسوس‌تر می‌شوند.

علائم رایج

• درد موقع حرکت یا خم‌کردن زانو (مثلاً هنگام نشستن یا بلند شدن)

• تورم خفیف اطراف زانو بعد از فعالیت

• احساس خشکی یا سفتی زانو صبح‌ها یا پس از استراحت طولانی

• کاهش کمی در دامنه حرکتی زانو

✔️ بهترین درمان برای این مرحله از آرتروز زانو را اینجا بخوانید.

آرتروز متوسط تا شدید (گرید ۳)

در آرتروز گرید ۳، ساییدگی غضروف واضح است و استخوان‌ها به هم نزدیک‌تر می‌شوند. درد تقریباً دائمی می‌شود.

علائم رایج

• درد مداوم حتی در حالت استراحت

• تورم و گرمای موضعی در اطراف زانو

• صدای ساییده شدن یا تق‌تق واضح هنگام حرکت

• مشکل در راه رفتن طولانی یا بالا رفتن از پله‌ها

• احساس ناپایداری زانو (احساس خالی کردن)

✔️ بهترین درمان برای این مرحله از آرتروز زانو را اینجا بخوانید.

آرتروز شدید (گرید ۴)

در این مرحله، غضروف تقریباً از بین رفته و استخوان‌ها مستقیماً روی هم ساییده می‌شوند. مفصل تغییر شکل پیدا می‌کند.

علائم رایج

• درد شدید حتی در هنگام نشستن یا خوابیدن

• کج شدن یا تغییر شکل ظاهری زانو

• کاهش شدید حرکت زانو و لنگیدن در راه رفتن

• درد شبانه و بیدار شدن از خواب بر اثر درد

✔️ بهترین درمان برای این مرحله از آرتروز زانو را اینجا بخوانید.

بهترین درمان برای آرتروز زانو بر اساس گرید

در آرتروز زانو گرید ۱، هنوز مفصل زانو در مرحله‌ی ابتدایی تغییرات است. در این مرحله، غضروف زانو تقریباً سالم است و فقط در برخی نواحی ممکن است کمی نازک شده یا خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده باشد. معمولاً فضای مفصلی طبیعی باقی مانده و استخوان‌ها هنوز به‌هم نزدیک نشده‌اند.
هدف درمان در این مرحله پیشگیری از پیشرفت بیماری و حفظ سلامت غضروف‌ها است و درمان‌ها بیشتر شامل روش‌های ساده و غیرتهاجمی‌ مانند موارد زیر هستند.

مطالعه بیشتر: ۸ صبحانه مفید برای آرتروز زانو

• ورزش‌های کششی و تقویتی برای عضلات ران و چهارسر

• کنترل وزن بدن برای کاهش فشار روی زانو

• استفاده گاه‌به‌گاه از زانوبند نرم حمایتی

• مصرف مکمل‌های مفصلی مثل گلوکزامین و کندرویتین برای حمایت از غضروف

مطالعه بیشتر: با بهترین قرص‌ها برای خشکی زانو آشنا شوید

ورزش‌های تقویتی عضلات ران و چهارسر

ورزش‌های تقویتی عضلات ران و چهارسر بهتر است زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شوند، به‌ویژه در افرادی که آرتروز دارند. اگر در حین تمرین درد یا تورم زانو ایجاد شد، باید فوراً تمرین متوقف شود. این حرکات برای تقویت عضلات اطراف زانو و کاهش فشار بر مفصل بسیار مؤثر هستند.

مطالعه بیشتر: اهمیت ورزش برای آرتروز زانو چقدر است؟

۱. انقباض ایزومتریک عضله چهارسر

به پشت دراز بکشید و پاها را صاف روی زمین بگذارید. عضله جلوی ران را سفت کنید تا پشت زانو به زمین فشار پیدا کند. ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید و بعد رها کنید.
🔸 نکته: تمرین را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید و تنفس را قطع نکنید.

۲. بالا بردن مستقیم پا (Straight Leg Raise)

در همان وضعیت درازکش، یک پا را صاف نگه دارید و حدود ۳۰ تا ۴۵ درجه بالا بیاورید. چند ثانیه نگه دارید و به‌آرامی پایین بیاورید.
🔸 نکته: حرکت باید آرام باشد و کمر از زمین جدا نشود.

۳. نیم‌اسکوات (Mini Squat)

در حالت ایستاده، زانوها را تا حدود ۴۵ درجه خم کنید (نه بیشتر) و چند ثانیه در همان وضعیت بمانید، سپس به حالت ایستاده برگردید.
🔸 نکته: زانوها نباید از نوک انگشتان جلوتر بروند و کف پاها کاملاً روی زمین بمانند.

۴. بلند شدن از صندلی بدون کمک دست‌ها

روی صندلی بنشینید، دست‌ها را روی سینه بگذارید و به‌آرامی بدون کمک گرفتن از دست‌ها بلند شوید و دوباره بنشینید.
🔸 نکته: اگر حفظ تعادل سخت است، می‌توان از لبه‌ی صندلی یا پشتی برای کمک استفاده کرد.

تزریق پی آر پی

تزریق پی‌آرپی (PRP) یا «پلاسمای غنی از پلاکت» یکی از روش‌های نوین و مؤثر در درمان آرتروز زانو است که در آن ابتدا مقدار کمی از خون خود فرد گرفته می‌شود و بعد با دستگاه سانتریفیوژ، بخش پلاسمایی آن که سرشار از پلاکت‌ها و فاکتورهای رشد است جدا می‌شود.

این بخش فعال خون، مستقیماً به مفصل زانو تزریق می‌شود تا روند طبیعی ترمیم بافت در بدن را تحریک کند؛ درواقع به همین دلیل، پی آر پی زانو یک روش بدون عارضه و ایمن محسوب می‌شود چون از خون خود فرد در آن استفاده می‌شود و ماده خارجی به بدن وارد نمی‌شود.

اثر اصلی PRP در آرتروز زانو از طریق کاهش التهاب، بهبود تغذیه سلول‌های غضروفی و تحریک بازسازی بافت غضروف است و مطالعات متعددی نشان داده‌اند که این روش به‌ویژه در آرتروزهای گرید ۲ و ۳ بیشترین تأثیر را دارد و می‌تواند درد را بین ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش دهد و حرکت مفصل را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد.

نتایج پی آر پی زانو معمولاً پس از ۲ تا ۴ هفته از تزریق شروع می‌شود و بین ۴ تا ۹ ماه ماندگار است.

مطالعه بیشتر: برای درمان آرتروز زانو چه بخوریم؟

بهترین درمان آرتروز زانو گرید ۴ (شدید)

در آرتروز زانو شدید، تقریباً تمام غضروف مفصل از بین رفته و استخوان‌ها مستقیماً روی هم ساییده می‌شوند. در این مرحله، فضای مفصل بسیار کم است و زانو ممکن است تغییر شکل پیدا کند؛ به همین دلیل درمان‌هایی مانند فیزیوتراپی یا ژل چندان موثر نیستند.

هدف درمان در این مرحله دیگر ترمیم غضروف نیست، بلکه کاهش درد، بهبود حرکت و بازگرداندن توان انجام کارهای روزمره است.

درمان‌های رایج در گرید ۴ معمولاً شامل:

• تزریق کورتون برای کاهش موقت درد

• داروهای ضدالتهاب و مسکن‌های قوی‌تر

• زانوبند طبی و وسایل کمکی مانند عصا برای کاهش فشار روی مفصل

• فیزیوتراپی سبک یا آب‌درمانی

• و در نهایت، جراحی تعویض مفصل زانو

جراحی تعویض مفصل زانو

در روش جراحی تعویض مفصل زانو، جراح بخش‌های آسیب‌دیده استخوان ران و ساق پا را از سطح مفصل برمی‌دارد و آن‌ها را با سطوح فلزی و پلاستیکی مخصوص جایگزین می‌کند تا حرکت زانو دوباره نرم و بدون درد شود. این قطعات طوری طراحی شده‌اند که مثل مفصل طبیعی، خم و راست شدن زانو را ممکن می‌سازند.

تأثیر این جراحی معمولاً بسیار چشمگیر است و مطالعات نشان می‌دهند که بیش از ۹۰ درصد بیماران بعد از آن، دردشان به‌طور کامل از بین می‌رود و توانایی راه رفتن و انجام کارهای روزمره را دوباره به دست می‌آورند.

با این حال، زانو به‌طور کامل مثل مفصل طبیعی و جوانی برنمی‌گردد، بلکه یک مفصل مصنوعی است که عملکرد مشابهی دارد اما ممکن است در حرکات شدید (مثل دویدن یا زانو زدن طولانی) محدودیت‌هایی داشته باشد.

دوره نقاهت معمولاً ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد تا فرد بتواند بدون عصا راه برود، اما بازگشت کامل به فعالیت‌های عادی زندگی بعد از تمرینات فیزیوتراپی، بین ۲ تا ۳ ماه زمان می‌برد.

سوالات متداول

آیا ممکن است آرتروز زانو با استراحت زیاد بدتر شود؟
بله، بی‌تحرکی طولانی باعث ضعف عضلات و کاهش جریان خون مفصل می‌شود و می‌تواند درد و خشکی زانو را بیشتر کند. حرکت سبک و منظم، حتی در مراحل آرتروز، ضروری است.

آیا پیاده‌روی برای آرتروز زانو مضر است؟
اگر با کفش مناسب و در سطح صاف انجام شود، پیاده‌روی ملایم نه‌تنها مضر نیست بلکه به بهبود حرکت و تغذیه غضروف کمک می‌کند. فقط باید از حرکات سنگین و سربالایی اجتناب کرد.

رژیم غذایی در روند درمان آرتروز زانو چقدر مؤثر است؟
غذاهای ضدالتهاب مانند ماهی، گردو، زردچوبه، زنجبیل و سبزیجات برگ‌دار می‌توانند التهاب مفصل را کاهش دهند، در حالی‌که قند و چربی‌های اشباع اثر معکوس دارند.

آیا درمان‌های خانگی می‌توانند جایگزین تزریق یا دارو شوند؟
در مراحل اولیه، بله تا حدی مؤثرند، اما در آرتروز متوسط و شدید، درمان‌های خانگی فقط نقش کمکی دارند و نمی‌توانند جایگزین درمان‌های تخصصی شوند.

آیا آرتروز زانو می‌تواند هر دو زانو را درگیر کند؟
بله، در بسیاری از افراد، به‌ویژه با افزایش سن یا اضافه‌وزن، آرتروز به‌تدریج هر دو زانو را درگیر می‌کند، اگرچه ممکن است در یک سمت زودتر ظاهر شود.