قرص گاباپنتین دارویی است که وقتی دردهای شما حالت تیرکشنده، مورمور، سوزشی یا شبیه برق‌گرفتگی دارد (به‌خصوص در دیسک کمر و سیاتیک) توسط پزشک تجویز می‌شود. این دارو مسکن معمولی نیست و فقط زمانی کاربرد دارد که درد از خودِ عصب باشد.
در این مطلب به این تمام کاربردها و فواید قرص گاباپنتین، نحوه مصرف و عوارض آن می‌پردازیم.
قرص گاباپنتین چیست؟
قرص گاباپنتین یک قرص «مسکن عمومی» نیست بلکه یک داروی ضدتشنج است که گاهی هم به‌عنوان یک داروی ضد درد برای دردهایی که منشاء عصبی دارند، تجویز می‌شود. یعنی دردهایی که به‌دلیل آسیب، فشار، التهاب یا درگیری مستقیم رشته‌های عصبی ایجاد می‌شوند.
به همین دلیل برای دردهای عضلانی، مفصلی، کوفتگی یا التهاب ساده که ربطی به آسیب ریشه‌های عصبی ندارد، کاربرد چندانی ندارد و مؤثر نیست.
داروی ضدتشج دیگر که گاهی به‌عنوان ضد درد عصبی تجویز می‌شود، قرص پرگابالین است که عملکردی شبیه گاباپنتین دارد، اما معمولا دوز مصرفی آن کمتر و اثربخشی‌اش سریع‌تر است.
جدول زیر اطلاعات اولیه مربوط به قرص یا کپسول گاباپنتین را در اختیار شما می‌گذارد.
| عنوان | اطلاعات |
|---|---|
| نام قرص | گاباپنتین (Gabapentin) |
| دسته دارویی | ضدتشنج، ضد دردهای نوروپاتیک |
| شکل دارویی | قرص، کپسول، محلول خوراکی |
| دوزهای موجود | 100 – 300 – 400 – 600 – 800 میلی‌گرم |
| موارد مصرف | دردهای عصبی، نوروپاتی دیابتی، درد پس از زونا، رادیکولوپاتی، کنترل تشنج |
| زمان شروع اثر | ۳ تا ۷ روز پس از مصرف منظم (اثر فوری ندارد) |
| نیمه‌عمر | حدود ۵ تا ۷ ساعت |
| عوارض شایع | خواب‌آلودگی، سرگیجه، ورم پا، اضافه وزن، مه‌آلودگی ذهن |
گاباپنتین چگونه کار می‌کند؟
وقتی یک عصب آسیب می‌بیند یا تحت فشار قرار می‌گیرد، شروع می‌کند به ارسال پیام‌های دردِ بیش‌ازحد، شدید یا حتی اشتباهی به مغز؛ یعنی مغز در واقع درد را «بیشتر از واقعیت» احساس می‌کند.
با مصرف قرص گاباپنتین، این ماده شیمیایی وارد سیستم عصبی می‌شود و جلوی این شلیک‌های اضافی را می‌گیرد. این دارو سرعت و شدت انتقال پیام‌های درد را کم می‌کند، حساسیت بالای عصب را کاهش می‌دهد و اجازه نمی‌دهد که عصب تحریک‌پذیر بماند.
نحوه مصرف قرص گاباپنتین
گاباپنتین باید طبق دستور پزشک و به‌صورت تدریجی مصرف شود؛ یعنی ابتدا با دوز کم (گاباپنتین ۱۰۰) شروع می‌شود و بعد وقتی تحمل فرد سنجیده شد، طی چند روز یا چند هفته افزایش پیدا می‌کند. مصرف آن معمولاً ۲ تا ۳ بار در روز است و بهتر است هر روز در ساعات ثابت مصرف شود.
قطع دارو نباید ناگهانی باشد، چون ممکن است باعث بازگشت شدید علائم یا حتی تشنج شود.
قرص گاباپنتین ۱۰۰ برای چیست؟
گاباپنتین ۱۰۰ معمولاً برای شروع ملایم درمان استفاده می‌شود؛ مخصوصاً برای سالمندان، افراد حساس به داروها یا بیمارانی که باید تحمل دارو در آنها آزمایش شود. این دوز برای دردهای خیلی خفیف یا شروع آهسته درمان دردهای عصبی تجویز می‌شود.
قرص یا کپسول گاباپینتین ۳۰۰ برای چیست؟
گاباپنتین ۳۰۰ شایع‌ترین و اصلی‌ترین دوز شروع درمان در بیشتر بیماران است و معمولاً برای دردهای عصبی خفیف تا متوسط تجویز می‌شود. بسیاری از پروتکل‌های درمانی با همین دوز شروع می‌شوند و سپس در صورت نیاز به ۲ یا ۳ بار در روز افزایش پیدا می‌کند تا دردهای تیرکشنده، سوزشی، مورمور یا دردهای ناشی از فشار روی عصب بهتر کنترل شوند.
✅ گاباپنتین برای کدام دردها کاربرد دارد؟
قرص گاباپنتین فقط زمانی به تسکین درد کمک می‌کند که درد از خودِ عصب باشد، نه از عضله، استخوان، مفصل یا بافت نرم. این نوع دردها معمولاً با علائمی مانند سوزش، تیرکشیدن، بی‌حسی، مورمور یا حالت برق‌گرفتگی همراه هستند و پزشک برای تسکین فوری درد ممکن است قرص ضدتشنج گاباپنتین را تجویز کند.
دردهای ارتوپدی با ریشه عصبی
قرص گاباپنتین گاهی برای دردهای ارتوپدی با ریشه‌های عصبی که کاملاً با دردهای عضلانی یا مفصلی فرق دارند هم تجویز می‌شود. در این شرایط، تجویز قرص گاباپنتین ربطی به تشنج ندارد و کارکرد یک ضد درد عصبی را دارد و کمک می‌کند تا شدت حملات درد کمتر شود، دردهای ناگهانی قابل‌تحمل‌تر شوند و علائم شبانه کاهش پیدا کنند.
مهم‌ترین مشکلات اسکلتی عضلانی که گاهی برای تسکین آنها از کپسول گاباپنتین استفاده می‌شود، موارد زیر هستند.
-
سیاتیک (فشردگی عصب سیاتیک)
-
فتق یا بیرون‌زدگی دیسک کمر که روی عصب فشار آورده
-
تنگی کانال نخاعی
-
رادیکولوپاتی گردن یا کمر
آسیب‌دیدگی عصبی
زمانی که اعصاب محیطی به‌دلیل بیماری، کمبود ویتامین یا اثرات داروها، عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهند هم قرص گاباپنتین تجویز می‌شود. مشکلاتی مانند دیابت، شیمی‌درمانی یا کمبود ویتامین B12 از شایع‌ترین دلایل آسیب به اعصاب هستند و معمولاً نیاز به درمان تخصصی و داروهایی مثل گاباپنتین دارند تا شدت علائم کنترل شود.
دردهای عصبی بعد از زونا
پس از بهبود جوش‌های زونا، بسیاری از افراد دچار دردهای سوزشی و شدید می‌شوند. گاباپنتین از داروهای مؤثر برای کاهش این دردهای ماندگار است.
دردهای عصبی در فیبرومیالژیا
در فیبرومیالژیا، اعصاب بیش‌ازحد حساس می‌شوند. گاباپنتین به کاهش این حساسیت و کنترل دردهای منتشر کمک می‌کند، هرچند اثر آن در همه بیماران یکسان نیست.
کنترل تشنج‌های صرعی
گاباپنتین در اصل یک داروی ضدتشنج است و با کاهش فعالیت الکتریکی شدید در مغز، به کنترل برخی انواع تشنج کمک می‌کند.
گاباپنتین برای دیسک کمر و سیاتیک
قرص گاباپنتین برای دیسک کمر و سیاتیک هم تجویز می‌شود و به‌عنوان یک ضد درد عصبی، موثر است.
زمانی پزشک این قرص ضدتشنج را به سایر داروهای مسکن و ضدالتهاب مثل ژلوفن، ناپروکسن یا استامینوفن برای دیسک کمر و سیاتیک ترجیح می‌دهد که این داروها نتیجه‌بخش نباشند؛ همچنین علائمی مانند درد تیرکشنده و حالت برق‌گرفتگی، سوزش، بی‌حسی و مورمور این هشدار را می‌دهند که ریشه‌های عصبی تحت فشار قرار دارند یا شاید آسیب دیده‌اند.
در چنین شرایطی قرص گاباپینتین چون مستقیما روی عصب تاثیر می‌گذارد، گزینه مناسب‌تر و قوی‌تری نسبت به سایر قرص‌ها است. این قرص معمولا ۲-۳ روز بعد از آغاز به مصرف تاثیر می‌گذارد و کمر درد، پا درد، سوزش، تیر کشیدن، و مور مور شدن را کاهش می‌دهد.
برای بسیاری از مبتلایان به سیاتیک، گاباپنتین شب‌ها کمک می‌کند خواب بهتری داشته باشند و دردهای ناگهانی کمتر بیدارشان کند.
قرص گاباپنتین درمان قطعی و اصلی دیسک کمر یا سیاتیک نیست، اما در کنار فیزیوتراپی و مدیریت التهاب می‌تواند بخشی از درمان استاندارد آن باشد.
کمربند پلاتینر؛ درمان غیردارویی دیسک کمر و سیاتیک
کمربند پلاتینر یک روش درمانی غیردارویی است که در کنار گاباپنتین می‌تواند به کاهش دردهای سیاتیکی و کمردردهای ناشی از دیسک کمک کند. این کمربند با گرمادرمانی عمیق، افزایش گردش خون و کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی، علائمی مثل تیرکشیدن پا و اسپاسم‌های عضلانی را کم می‌کند. پلاتینر جایگزین گاباپنتین نیست؛ اما یک مکمل بسیار مؤثر است که در کنار دارو و فیزیوتراپی، روند بهبودی را سریع‌تر و دردهای عصبی را کمتر می‌کند.
❌ گاباپنتین برای چه دردهایی کاربرد ندارد؟
گاهی این تصور اشتباه به وجود می‌آید که کپسول گاباپنتین برای مشکلات متنوعی کاربرد دارد چراکه به تسکین درد کمک می‌کند؛ چنانکه توضیح دادیم، مواردی که علت درد، فشار روی ریشه‌های عصبی یا آسیب‌دیدن آنها نیست این قرص ضدتشنج و ضدر درد عصبی کاربرد ندارد.
در ادامه با لیستی از مشکلاتی که گاباپنتین برای آنها تاثیری ندارند، آشنا می‌شوید.
-
دردهای مفصلی مثل آرتروز زانو
-
درد ناشی از التهاب ساده
-
کشیدگی تاندون یا رباط
-
کوفتگی، ضرب‌دیدگی
-
گرفتگی عضله معمولی
-
کمردرد ناشی از گرفتگی عضلات
عوارض قرص گاباپنتین
گاباپنتین معمولاً داروی قابل‌تحملی است، اما چون روی سیستم عصبی اثر می‌گذارد، ممکن است مجموعه‌ای از عوارض خفیف تا متوسط ایجاد کند. آگاهی از این عوارض کمک می‌کند بیمار با انتظار درست دارو را مصرف کند.
عوارض شایع گاباپنتین
- خواب‌آلودگی و سرگیجه
- مه‌آلودگی ذهن و کاهش تمرکز
- ورم پا و دست (ادم محیطی)
- افزایش وزن و افزایش اشتها
- مشکلات هماهنگی و عدم تعادل
- تاری دید یا دوبینی
- خشکی دهان
- تهوع خفیف یا ناراحتی گوارشی
- لرزش دست‌ها
عوارض کمتر شایع اما مهم
- تنگی نفس در ترکیب با داروهای آرام‌بخش
- حساسیت پوستی یا تورم شدید
- تغییرات خلقی (به‌ندرت)
موارد منع مصرف قرص گاباپنتین
اگرچه گاباپنتین برای اکثر افراد ایمن است، اما در بعضی شرایط ممکن است خطرناک باشد یا نیاز به تنظیم دقیق دوز داشته باشد. شناخت این موارد برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. موارد منع مصرف یا مواردی که باید با احتیاط زیاد مصرف شود به این ترتیب هستند.
- نارسایی شدید کلیوی یا عملکرد ضعیف کلیه
- مشکلات تنفسی شدید مثل COPD پیشرفته
- مصرف همزمان الکل، بنزودیازپین‌ها یا مواد مخدر
- سابقه حساسیت دارویی به گاباپنتین
- بارداری و شیردهی بدون نظر پزشک
- سالمندان با خطر افتادن یا مشکلات تعادل
- افرادی که سابقه افسردگی شدید یا افکار خودآسیب‌رسان دارند (احتیاط)
کپسول گاباپنتین با چه داروهایی تداخل دارد؟
گاباپنتین نسبت به بسیاری از داروها تداخل شدید ندارد، اما ترکیب آن با داروهایی که روی سیستم عصبی اثر دارند می‌تواند خطرناک باشد. همچنین برخی داروها جذب آن را کم می‌کنند.
در ادامه تداخل‌های دارویی مهم کپسول یا قرص گاباپنتین را می‌بینید.
- داروهای آرام‌بخش مثل کلونازپام، دیازپام، آلپرازولام
- داروهای مخدر مثل ترامادول، متادون، مورفین
- الکل (خطر خواب‌آلودگی شدید و کاهش تنفس)
- داروهای خواب‌آور مانند زولپیدم
- داروهای شل‌کننده عضلات مثل باکلوفن
- آنتی‌اسیدهای حاوی منیزیم یا آلومینیوم (کاهش جذب گاباپنتین)
- داروهای بیهوشی
سوالات متداول
آیا گاباپنتین تست اعتیاد را مثبت می‌کند؟
خیر. گاباپنتین در تست اعتیاد (Toxicology) مثبت نمی‌شود و جزو مواد مخدر یا آمفتامین‌گونه‌ها نیست. تنها در موارد بسیار نادر و سوءمصرف شدید ممکن است باعث اشتباه آزمایشگاهی شود که آن هم با تست تکمیلی برطرف می‌شود.
گاباپنتین چقدر طول می‌کشد تا اثر کند؟
اثر آن فوری نیست. معمولاً ۳ تا ۷ روز طول می‌کشد تا اولین اثر کاهش درد حس شود و برای اثر کامل ممکن است ۲ تا ۴ هفته مصرف منظم لازم باشد.
قرص گاباپنتین برای پا درد خوب است؟
اگر پا درد منشأ عصبی داشته باشد (مثل درد سیاتیک، رادیکولوپاتی یا نوروپاتی دیابتی) گاباپنتین می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما برای دردهای عضلانی، گرفتگی یا آرتروز پا تأثیری ندارد.
آیا کپسول گاباپنتین مسکن است؟
گاباپنتین مسکن معمولی نیست. این دارو فقط برای دردهایی مؤثر است که منشأ عصبی دارند، نه برای دردهای التهابی یا عضلانی.
قرص گاباپنتین باعث لاغری می‌شود یا چاقی؟
در بسیاری از افراد باعث افزایش وزن می‌شود، چون ممکن است اشتها را بالا ببرد یا باعث احتباس مایعات شود. لاغری جزء اثرات معمول آن نیست.
گاباپنتین برای گرفتگی عضلات هم کاربرد دارد؟
معمولاً نه. گاباپنتین برای دردهای عضلانی یا گرفتگی ساده مؤثر نیست، مگر اینکه منشأ گرفتگی درگیری عصبی باشد.
تفاوت پرگابالین و گاباپنتین چیست؟
پرگابالین (Lyrica) نسل جدیدتر است، اثر سریع‌تر و جذب بهتری دارد، معمولاً با دوز کمتر اثر می‌کند و برخی بیماران تحمل بهتری نسبت به آن دارند. گاباپنتین قدیمی‌تر است و باید در دوزهای بالاتر مصرف شود، اما ارزان‌تر است.
گاباپنتین 300 باعث ترک اعتیاد می‌شود؟
گاهی برای کاهش علائم ناشی از ترک الکل یا مواد افیونی تجویز می‌شود، اما داروی ترک اعتیاد محسوب نمی‌شود و باید فقط تحت نظر پزشک مصرف شود.
گاباپنتین برای قلب مضر است؟
به‌طور مستقیم به قلب آسیب نمی‌زند. اما در افراد دارای نارسایی قلبی ممکن است ورم پا و احتباس مایعات را تشدید کند. در بیماران قلبی باید با احتیاط مصرف شود.
مصرف همزمان سلکسیب و گاباپنتین ایمن است؟
بله، معمولاً مصرف همزمان مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی در درمان دردهای عصبی و التهابی در کنار هم تجویز می‌شوند. البته حتما باید پزشک تجویز کرده باشد.
گاباپنتین برای دندان درد خوب است؟
خیر. برای دندان درد معمولی هیچ اثری ندارد. فقط اگر درد منشأ عصبی داشته باشد (مثل آسیب عصب بعد از جراحی) ممکن است مفید باشد.
گاباپنتین خواب‌آور است؟
بله. یکی از عوارض شایع آن خواب‌آلودگی و احساس سنگینی است؛ به همین دلیل معمولاً مصرف شبانه توصیه می‌شود.
ناپروکسن و گاباپنتین تداخل دارویی دارند؟
خیر، تداخل مهمی ندارند و در بسیاری از درمان‌ها توسط پزشک، به طور همزمان تجویز می‌شوند.
جایگزین گاباپنتین در طب سنتی چیست؟
جایگزین مستقیم ندارد، اما برخی ترکیبات مانند زردچوبه، کندور، اسفرزه، روغن سیاه‌دانه و منیزیم ممکن است به کاهش التهاب یا آرام‌سازی اعصاب کمک کنند؛ البته اثر آنها به قدرت گاباپنتین نیست.
مصرف همزمان باکلوفن و گاباپنتین مشکل‌ساز است؟
ممکن است خواب‌آلودگی و گیجی را شدیدتر کند. ترکیب آنها تنها باید با نظر پزشک باشد، به‌خصوص در سالمندان.
مصرف همزمان کلونازپام و گاباپنتین عوارض دارد؟
بله، این ترکیب می‌تواند خواب‌آلودگی شدید، سرگیجه و حتی کاهش تنفس ایجاد کند. مصرف همزمان فقط تحت نظر پزشک توصیه می‌شود.
گاباپنتین برای گربه چه کاربردی دارد؟
در دامپزشکی برای کاهش دردهای عصبی، کنترل تشنج و آرام‌سازی حیوان استفاده می‌شود. دوز آن برای حیوانات کاملاً متفاوت است و باید حتماً توسط دامپزشک تعیین شود.