درمان زانو درد بدون جراحی امکان‌پذیر است و بسته به علت و شدت مشکل، روش‌های مختلفی دارد. چه درد ناشی از آرتروز، پارگی‌های خفیف مینیسک یا رباط، بورسیت، تاندونیت یا التهاب مفصل باشد، گزینه‌هایی مانند فیزیوتراپی تخصصی و روش‌های تزریقی (ژل هیالورونیک، PRP، اوزون یا سلول‌های بنیادی) می‌توانند التهاب و خشکی مفصل را تا حد زیادی کم کنند و در بسیاری از بیماران نیاز به جراحی را به تعویق بیندازند. این روش‌ها معمولاً طی چند هفته اثر خود را نشان می‌دهند و ماندگاری آن‌ها از چند ماه تا چند سال متفاوت است.
درمان‌های غیرجراحی زانو درد بر اساس شدت و علت
انتخاب روش درمان زانو درد بدون جراحی به شدت درد و علت اصلی آن بستگی دارد. برای مثال، در آرتروز خفیف زانو معمولاً فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی بهترین نتیجه را دارند، اما در موارد آرتروز متوسط یا شدید روش‌هایی مانند تزریق ژل، تزریق PRP یا حتی سلول‌های بنیادی می‌توانند مؤثرتر باشند.
روش‌های غیرجراحی درمان زانو درد به کاهش درد، بهبود عملکرد حرکتی و جلوگیری از پیشرفت ساییدگی مفصل کمک می‌کنند و در بسیاری از بیماران می‌توانند عمل تعویض مفصل زانو را سال‌ها یا برای همیشه به تأخیر بیندازند.
مطالعه بیشتر: بررسی انواع زانو درد؛ دلایل، محل درد و درمان
جدول زیر گزینه‌های درمان غیرجراحی زانودرد بر اساس شدت و علت را به شما نشان می‌دهد.
| شدت/علت زانو درد | درمان‌های غیرجراحی پیشنهادی |
|---|---|
| آرتروز خفیف | فیزیوتراپی + تمرین اصلاحی، کاهش وزن، زانوبند |
| آرتروز متوسط | تزریق ژل، PRP، فیزیوتراپی تخصصی |
| آرتروز شدید (پیش‌جراحی) | تزریق ژل، PRP یا سلول‌های بنیادی |
| پارگی خفیف مینیسک/رباط | فیزیوتراپی تخصصی، بریس، داروهای ضدالتهاب |
| بورسیت و تاندونیت | فیزیوتراپی با لیزر، امواج صوتی یا شاک‌ویو |
| التهاب شدید مفصل | تزریق کورتون داخل مفصل |
| چاقی و فشار مکانیکی | کاهش وزن، کفش و کفی طبی |
روش‌های فیزیوتراپی تخصصی برای زانو درد
فیزیوتراپی تخصصی زانو با استفاده از دستگاه‌ها می‌تواند درد و التهاب زانو را کم کند و حرکت طبیعی مفصل را برگرداند. این روش‌های درمانی معمولاً زمانی به کار می‌روند که درمان‌های ساده‌تر مثل استراحت، دارو یا زانوبند کافی نبوده‌اند.
در مشکلاتی مانند آرتروز خفیف تا متوسط، بورسیت، تاندونیت یا آسیب‌های خفیف رباط و مینیسک، فیزیوتراپی تخصصی یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کنترل درد و جلوگیری از پیشرفت مشکل است. البته در کنار فیزیوتراپی، استفاده از زانوبند طبی هنگام استراحت، می‌تواند اثربخشی فیزیوتراپی را افزایش دهد. زانوبند زاپیامکس را می‌توانید از نمایندگی زانو بند زاپیامکس تهیه کنید.
مطالعه بیشتر: بهترین زانوبند برای آرتروز زانو
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
این روش با چسباندن پَدهای کوچک روی پوست اطراف زانو انجام می‌شود. دستگاه پالس‌های الکتریکی بسیار خفیفی می‌فرستد که آستانه‌ی حس درد را بالا می‌برد و پیام‌های درد را در مسیر عصب‌ها تعدیل می‌کند. شدت و الگوی پالس‌ها قابل تنظیم است و درمان بدون درد و غیرتهاجمی انجام می‌شود. معمولاً در همان جلسه اول حس مورمور ملایم و گرمای خوشایند ایجاد می‌شود و عضلات اطراف زانو ریلکس‌تر می‌شوند.
تحریک الکتریکی عصب، برای دردهای مزمنِ آرتروز خفیف تا متوسط، حساسیت عصبیِ ماندگار و درد پس از فعالیت استفاده می‌شود. اثر اصلی آن کاهش درد و بهبود عملکرد روزانه است (نه ترمیم ساختاری غضروف). در بیمارانی که با مسکن یا زانوبند نتیجه نگرفته‌اند، می‌تواند درد را به‌طور ملایم تا متوسط پایین بیاورد و انجام تمرینات تقویتی را ممکن‌تر کند.
- مدت هر جلسه: ۲۰–۳۰ دقیقه
- تعداد جلسات: ۱۰–۱۵ جلسه (۲–۳ بار در هفته)
- زمان شروع اثر: معمولاً پس از ۲–۴ جلسه، ادامه‌ی بهبود تا پایان دوره
مطالعه بیشتر: مهم‌ترین و متداول‌ترین عوارض فیزیوتراپی
اولتراسوند تراپی
فیزیوتراپیست دستگاه را با ژل روی پوست حرکت می‌دهد تا امواج صوتی با فرکانس بالا به عمق بافت برسند. این امواج حرارت ملایم و میکرو‌جریان‌های موضعی ایجاد می‌کنند که گردش خون را بیشتر، چسبندگی‌های بافتی را شل و التهاب را آرام‌تر می‌کند. به خاطر دقتِ موضعی، می‌توان ناحیه‌های کوچک و دردناک اطراف زانو را هدف گرفت.
برای بورسیت، تاندونیت، کشیدگی‌های عضلانی و خشکی اطراف مفصل کاربرد دارد. بیشترِ بیماران کاهش خشکی صبحگاهی و درد حرکتی را گزارش می‌کنند و دامنه‌ی حرکت بهتر می‌شود. در آرتروز خفیف نیز به‌عنوان مکمل، درد فعالیتی را ملایم تا متوسط کاهش می‌دهد و مسیر تمرین‌درمانی را هموار می‌کند.
- مدت هر جلسه: ۵–۱۰ دقیقه (برای هر ناحیه)
- تعداد جلسات: ۸–۱۲ جلسه
- زمان شروع اثر: اغلب از جلسه ۳ یا ۴ به بعد، با اثر تجمعی تا پایان دوره
لیزر تراپی
در این روش پرتو نور با شدت پایین روی نقاط دردناک و مسیرهای بافتی تابانده می‌شود. نورِ لیزر فرآیندهای سلولی را فعال‌تر می‌کند (بهبود سوخت‌وساز، کاهش مواد التهابی) و به ترمیم ریزآسیب‌های بافت نرم کمک می‌کند؛ بدون گرمای آزاردهنده و بدون صدمه به پوست. نقاط درمانی بر اساس لمس دردناک، تصویربرداری و مسیر تاندون‌ها انتخاب می‌شوند.
لیزر درمانی برای آرتروز خفیف تا متوسط، التهاب مزمن پوشش مفصل، دردهای ماندگار رباطی/تاندونی مناسب است. انتظار می‌رود درد استراحت و درد فعالیتی به‌صورت تدریجی کم شود، سفتی مفصل کاهش یابد و راه‌رفتن و نشستن طولانی راحت‌تر شود. اثر معمولاً متوسط و پایدار است، به‌خصوص وقتی همراه با تمرین و اصلاح الگوهای حرکتی باشد.
- مدت هر جلسه: ۱۰–۱۵ دقیقه
- تعداد جلسات: ۱۰–۱۵ جلسه
- زمان شروع اثر: معمولاً بعد از ۴–۵ جلسه، ادامه‌ی بهبود تا ۶–۸ هفته
شاک‌ویو تراپی
دستگاه، امواج ضربه‌ایِ کوتاه و پرقدرت را به ناحیه‌های دردناک می‌فرستد. این امواج با تحریک خون‌رسانی عمیق، شکستن رسوبات ریز اطراف تاندون‌ها و فعال‌سازی روند ترمیم، بافتِ مزمن و «سمج» را دوباره وارد فاز ترمیم می‌کنند. ممکن است حین جلسه کمی ناراحتی حس شود، اما تنظیم شدت کمک می‌کند قابل‌تحمل باشد.
شاک‌ویو تراپی برای تاندونیت کشککی، دردهای مزمن اطراف کشکک، نقاط چسبندگی و دردهای طول‌کشیده پس از ورزش بسیار مناسب است؛ وقتی روش‌های ساده‌تر جواب نداده‌اند. معمولاً کاهش درد قابل‌توجه و بهبود عملکرد جهشی‌تر از سایر روش‌هاست و بازگشت به تمرین و فعالیت را سرعت می‌دهد.
- مدت هر جلسه: ۱۵–۲۰ دقیقه
- تعداد جلسات: ۳–۶ جلسه (معمولاً هفته‌ای یک بار)
- زمان شروع اثر: از ۲–۳ هفته پس از شروع؛ اوج اثر تا ۶–۸ هفته
مگنت‌تراپی
در این روش، میدان‌های مغناطیسی ملایم به‌طور موضعی به زانو اعمال می‌شود. میدان مغناطیسی با تعدیل التهاب و بهبود ریزجریان‌های خون، درد و خشکی زانو را به‌صورت تدریجی پایین می‌آورد. اجرای آن ساده، کاملاً غیرتهاجمی و قابل ترکیب با دیگر درمان‌هاست.
مغناطیس‌درمانی برای آرتروز زانو و دردهای مزمن مفصلی کاربرد دارد؛ به‌ویژه در بیمارانی که تحمل درمان‌های پرشدت را ندارند یا می‌خواهند بین جلساتِ فعال‌تر، درمانی آرام و حمایتی دریافت کنند. اثر آن معمولاً ملایم تا متوسط و تدریجی است و وقتی کنار فیزیوتراپی و تمرین بیاید، نتیجه ملموس‌تر می‌شود.
- مدت هر جلسه: ۲۰–۳۰ دقیقه
- تعداد جلسات: ۱۰–۲۰ جلسه (۲–۳ بار در هفته)
- زمان شروع اثر: معمولاً طی ۲–۴ هفته، با آثار پایدارتر در پایان دوره
روش‌های تزریقی و دارویی برای زانو درد
روش‌های تزریقی و دارویی از مهم‌ترین روش‌های درمان زانو درد بدون جراحی است و معمولاً زمانی توصیه می‌شوند که داروهای خوراکی یا روش‌های ساده‌تر، تأثیر کافی نداشته باشند. این روش‌ها با تزریق مستقیم مواد دارویی یا ترمیمی به داخل مفصل، می‌توانند التهاب را کاهش دهند، حرکت مفصل را روان‌تر کنند و درد را برای مدت چند هفته تا چند ماه کنترل کنند.
بسته به نوع تزریق، تاثیر این درمان‌ها می‌تواند موقتی یا طولانی‌تر باشد و در بسیاری از بیماران، انجام این روش‌ها باعث می‌شود نیاز به جراحی به تعویق بیفتد یا حتی غیرضروری شود.
تزریق ژل هیالورونیک
تزریق ژل هیالورونیک روشی است که در آن مایع شبیه به روان‌کننده طبیعی مفصل مستقیماً داخل زانو تزریق می‌شود. این ژل باعث می‌شود حرکت مفصل روان‌تر شود، اصطکاک استخوان‌ها کاهش پیدا کند و درد ناشی از ساییدگی مفصل کمتر شود.
این درمان بیشتر برای بیماران مبتلا به آرتروز خفیف تا متوسط زانو توصیه می‌شود؛ جایی که هنوز فضای مفصل از بین نرفته اما غضروف نازک شده است. معمولاً اثر آن بعد از چند هفته ظاهر می‌شود و می‌تواند بین ۶ تا ۱۲ ماه کاهش درد و بهبود حرکت ایجاد کند.
بسیاری از بیماران بعد از تزریق گزارش می‌دهند که راه رفتن و بالا رفتن از پله برایشان راحت‌تر شده و نیازشان به داروهای مسکن کمتر شده است.
مطالعه بیشتر: راهنمای کامل تزریق ژل به زانو
تزریق PRP
در پی آر پی زانو نمونه‌ای از خون بیمار گرفته و پس از جداسازی، بخش غنی از پلاکت‌ها به داخل مفصل زانو تزریق می‌شود. پلاکت‌ها حاوی فاکتورهای رشد هستند که می‌توانند روند ترمیم بافت‌ها و کاهش التهاب را تحریک کنند. به همین دلیل، PRP یک درمان بازسازی‌کننده محسوب می‌شود نه فقط یک مسکن.
این روش برای افرادی که دچار آرتروز خفیف تا متوسط یا آسیب‌های خفیف مینیسک و رباط زانو هستند بیشترین فایده را دارد. اثر PRP معمولاً بعد از یک تا دو ماه مشخص می‌شود و در برخی بیماران تا یک سال ماندگاری دارد.
بسیاری از بیماران کاهش قابل توجه درد و بهبود عملکرد روزمره را تجربه می‌کنند و حتی می‌توانند سطح فعالیت‌های ورزشی سبک خود را دوباره شروع کنند.
تزریق اوزون (اوزون تراپی)
اوزون تراپی یا اوزون درمانی با استفاده از گاز اوزون ترکیب‌شده با اکسیژن انجام می‌شود. اوزون خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی قوی دارد و وقتی به مفصل زانو تزریق می‌شود، التهاب را کاهش می‌دهد و درد را کم می‌کند. این روش همچنین باعث افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها و بهبود متابولیسم سلولی می‌شود.
تزریق اوزون بیشتر برای افرادی که از آرتروز زانو، التهاب مزمن مفصل یا دردهای مقاوم به داروهای خوراکی رنج می‌برند، کاربرد دارد. این روش معمولاً به صورت چند جلسه‌ای انجام می‌شود و می‌تواند در کوتاه‌مدت درد را کاهش دهد و خشکی مفصل را کم کند.
اگرچه اثر آن نسبت به ژل یا PRP کوتاه‌تر است، اما برای بیمارانی که به دنبال یک راه‌حل کم‌هزینه‌تر و سریع‌تر هستند، گزینه‌ی مناسبی به شمار می‌رود.
تزریق کورتون
تزریق کورتون یا کورتیکواستروئید یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های کاهش سریع درد زانو است. کورتون با خاصیت ضدالتهابی بسیار قوی خود، التهاب مفصل و بافت‌های اطراف را در مدت کوتاهی فروکش می‌کند و باعث آرام شدن درد می‌شود. این روش معمولاً در مطب پزشک و بدون نیاز به بستری انجام می‌شود.
تزریق کورتون بیشتر برای بیمارانی استفاده می‌شود که دچار التهاب شدید مفصل یا آرتروز پیشرفته با درد آزاردهنده هستند. اثر آن خیلی سریع (معمولاً در چند روز اول) ظاهر می‌شود اما معمولاً موقتی است و بین چند هفته تا چند ماه باقی می‌ماند.
به همین دلیل بیشتر برای کنترل درد شدید یا موارد اورژانسی به کار می‌رود، نه به عنوان یک درمان طولانی‌مدت.
سلول‌های بنیادی
تزریق سلول‌های بنیادی یک روش نوین و پیشرفته در درمان غیرجراحی زانو است. سلول‌های بنیادی معمولاً از مغز استخوان یا بافت چربی خود بیمار گرفته می‌شوند و پس از آماده‌سازی به مفصل زانو تزریق می‌شوند. این سلول‌ها توانایی تبدیل شدن به سلول‌های جدید و ترمیم بافت غضروفی را دارند و می‌توانند روند تخریب مفصل را کندتر کنند.
این روش بیشتر در بیمارانی به کار می‌رود که دچار آرتروز متوسط تا شدید زانو هستند و نمی‌خواهند یا نمی‌توانند جراحی تعویض مفصل انجام دهند. اگرچه هزینه‌ی بالایی دارد و هنوز تحقیقات بیشتری برای اثبات اثر قطعی آن لازم است، بسیاری از بیماران پس از تزریق، کاهش درد و بهبود حرکتی چندماهه تا چندساله را تجربه کرده‌اند.
سلول‌های بنیادی بیشتر از اینکه یک مسکن باشند، یک درمان بازسازی‌کننده محسوب می‌شوند.
چه زمانی جراحی زانو اجتناب‌ناپذیر می‌شود؟
گاهی زانو درد آن‌قدر شدید و مزمن می‌شود که دیگر روش‌های غیرجراحی مثل دارو، فیزیوتراپی یا تزریق‌ها پاسخ کافی نمی‌دهند. در این شرایط، نشانه‌های زیر معمولاً نشان می‌دهند که زمان جراحی زانو فرارسیده است.
مطالعه بیشتر: ۵ فایده جراحی تعویض مفصل زانو
- درد مداوم حتی در حالت استراحت: وقتی مسکن‌ها، تزریق‌ها و فیزیوتراپی دیگر توانایی کنترل درد را ندارند.
- محدودیت شدید حرکتی: زانو به سختی خم یا صاف می‌شود و انجام فعالیت‌های ساده مثل نشستن و برخاستن دشوار است.
- ناتوانی در انجام کارهای روزمره: بیمار در راه رفتن، بالا رفتن از پله یا حتی ایستادن طولانی دچار مشکل جدی می‌شود.
- تورم و التهاب مکرر مفصل: مفصل به طور مداوم ورم می‌کند و این وضعیت با درمان‌های غیرجراحی برطرف نمی‌شود.
- تغییر شکل واضح مفصل (زانوی پرانتزی یا ضربدری): به مرور ساختار زانو تغییر می‌کند و تعادل بدن به هم می‌خورد.
- آرتروز یا تخریب شدید غضروف در تصویربرداری: تصاویر MRI یا رادیوگرافی نشان می‌دهند که مفصل به شدت آسیب دیده است.
سوالات متداول
آیا پارگی مینیسک زانو بدون جراحی درمان می‌شود؟
در پارگی‌های خفیف با فیزیوتراپی و بریس ممکن است درمان شود، اما پارگی‌های شدید معمولاً جراحی می‌خواهند.
درمان پارگی رباط بدون جراحی امکان‌پذیر است؟
پارگی ناقص رباط با فیزیوتراپی قابل کنترل است ولی پارگی کامل بیشتر اوقات جراحی لازم دارد.
درمان زانو ضربدری بدون جراحی چگونه است؟
با کاهش وزن، بریس و کفی طبی و تمرینات اصلاحی می‌توان علائم زانوی ضربدری را کنترل کرد.
برای درمان آرتروز زانو PRP بهتر است یا سلول‌های بنیادی؟
PRP برای آرتروز خفیف تا متوسط مناسب‌تر است و سلول‌های بنیادی در موارد متوسط تا شدید اثر بیشتری دارند.