علل، علائم، تشخیص و راه درمان آن چیست؟ سندروم پلیکا نوعی بیماری است که به دلیل ایجاد التهاب در پوشش مفصل زانو به وجود میآید. این بیماری که منجر به در زانو میشود با انجام فعالیتهایی مانند بالا و پایین رفتن از پلهها بدتر خواهد شد. در نتیجه فرد احساس بیثباتی در زانو و گاهی اوقات دچار گرفتگی یا قفل شدن در زانوی خود میشود.
پلیکا در واقع چینهای کوچکی هستند که در غشای سینوویال به وجود میآیند. سینوویال ساختار نازکی است که مفصل زانو را احاطه کرده. سندروم پلیکا که با نام پلیکا سینوویالیس نیز شناخته میشود، در هر چهار پلیکای زانو میتواند ظاهر شود که در اکثر مواقع پلیکا داخلی را هدف قرار میدهد.
زمانی که پولیکا میان استخوانهای زانو گیر کند تحریک شده و به دلیل ایجاد آسیب در زانو به وجود خواهد آمد. پلیکا نیز به دلیل استفاده بیش از حد از زانو به وجود میآید. در این مقاله از سایت نی مارکت در رابطه با چگونگی ایجاد این بیماری، علتها و علائم آن و در آخر گزینههای درمانی مختلف برای سندروم پلیکا را به شما معرفی خواهیم کرد.
پلیکا زانو چیست؟
پلیکای زانو چینهایی هستند که به صورت طبیعی در غشای سینوویال زانو وجود دارند. پلیکا در واقع کپسولی نازک است که با مایع پر شده و مفصل را مانند یک کیسه میپوشاند. جالب است بدانید که کلمه (plica) در لاتین به معنای “تا” است. بافت همبند زانو در طول سه ماهه اول رشد جنین به سه قسمت تقسیم میشود. این بافت در طول سه ماه دوم شروع به فرسایش میکند. این فرسایش به دلیل رشد جنین است اما نگران نباشید زیرا این مقدار به صورت تدریجی و قبل از تولد جنین دوباره جذب خواهد شد. در آخر یک آستین نازک باقی خواهد ماند که مفصل زانو و غشای سینوویال را میکند.
بهتر است بدانید که در بیش از 90 درصد از جمعیت جامعه، جذب بافت همبند به طور کامل صورت نمیگیرد. در واقع چینهای کوچک در بخشهایی از غشای سینوویال و به سمت داخل که پلیکا زانو نام دارد باقی میمانند. نکته جالب خاصیت انعطاف پذیری و نازک بودن سینوویال پلیکا است.
چینهایی که در غشا با عنوان پلیکای سینوویال زانو شناخته میشوند خاصیت کشسانی دارند. این چینها حرکت نرمال زانو را محدود نخواهند کرد و اندازه آنها در افراد مختلف نیز متفاوت است. در اکثر مواقع پلیکا سینوویال کاملاً بدون علائم بوده و هیچ مشکلی را برای فرد به وجود نخواهد آورد. اگر پلیکای زانو ملتهب یا تحریک شود، این اتفاق به دلیل بروز آسیب یا استفاده بیش از حد از آن است که فرد را در ناحیه زانو دچار درد و بیثباتی خواهد کرد.
علت سندرم پلیکا سینوویال
مواردی که بر انعطاف پذیری غشای سینوویال تاثیر میگذارند استفاده بیش از حد یا آسیب به زانو هستند. در این صورت چینهای سینویال تحریک و ملتهب خواهند شد که باعث بروز سندروم پلیکا میشود. در برخی موارد ممکن است پلیکای زانو بین استخوانهای زانو گیر کند. در این زمان پلیکا ملتهب شده و به تدریج ضخیم میشود.
بیشتر بخوانید: درمان کیست بیکر زانو
این مشکل اگر تحت درمان قرار نگیرد باعث ایجاد سفتی در زانو خواهد شد. سندروم پلیکا به دلایل مختلفی به وجود میآید که یکی از آنها خم شدن مکرر زانو است. بقیه موارد شامل دلایل زیر میشود:
- ضربه مستقیم: در مواقعی که ضربه مستقیم به زانو وارد شود مانند زمانی که روی زانو به زمین میافتید یا در هنگام ورزش ممکن است آسیبی به زانویتان وارد شود.
- حرکات مکرر زانو: اگر فردی هستید که فعالیتهایی روزانه را انجام میدهید که باعث خم شدن مکرر زانو میشوند نیز در معرض خطر ایجاد سندروم پلیکا قرار دارید. فعالیتهایی مانند بالا و پایین رفتن از پلهها، دویدن یا دوچرخه سواری از مواردی هستند که باعث حرکت مکرر زانو میشوند.
- افزایش ناگهانی فعالیتها: اگر به صورت ناگهانی سطح ورزش خود را افزایش دهید ممکن است باعث ایجاد بارگذاری بیش از حد روی پلیکای سینویالو شوید. در این صورت این ناحیه را ملتهب کرده که باعث بروز سندروم پلیکا سینوویال خواهد شد.
- آسیب های زانو: مواردی همچون پارگی مینیسک زانو یا آسیبهایی مانند پیچ خوردگی و دیگر مواردی که باعث خونریزی در مفصل زانو خواهند شد نیز از علتهای بروز سندروم پلیکا سینوویال هستند.
- خم شدن طولانی مدت: افرادی که به صورت طولانی مدت ستن میپردازند یا با زانوی خم شده به خواب میروند، در اغلب موارد دچار درد یا پلیکا سینوویالیس میشوند.
- بیماری های زمینه ای زانو: سینوویت، استئوکندریت دیسکانس یا تحریک پد چربی از بیماریهای زمینهای هستند که باعث بروز سندرم پلیکا خواهند شد.
- ضعف عضلانی: پلیکا به صورت غیر مستقیم عضلات چهار سر ران را تحت تاثیر قرار میدهد. در صورتی که در این عضلات ضعف داشته باشید، پلیکا میتواند به سادگی باعث تحریک و التهاب آن شود.
علائم سندرم پلیکا
سندروم پلیکانیز مانند دیگر مشکلات دارای برخی علائم است. از آنجایی که ممکن است این سندروم به صورت ناگهانی با یک آسیب یا به صورت تدریجی و از طریق استفاده بیش از حد از زانو به وجود بیاید، بهتر است با شناخت علائم آن بهبودی یا پیشگیری از بروز این بیماری را اعمال کنید. علائم آن شامل موارد زیر میشود:
- زانو درد: نکته مهم این است که محل درد ناشی از سندروم پلیکا بستگی به این دارد که التهاب در کدام پلیکا به وجود آمده. مشکل اصلی این است که سندروم پلیکا به جای تیز بودن یا ضربه زدن، بیشتر دردناک و کسل کننده است. درد ناشی از این سندروم در اکثر اوقات هنگام شب بدتر شده و علت این اتفاق تجمع التهابات در یک ناحیه است.
- صداهای کلیک یا ترکیدن: ممکن است زمانی که زانوی خود را خم و راست میکنید این صدا را بشنوید.
- قفل کردن زانو: ممکن از زمانهایی که صولانی مدت نشستهاید، در هنگام بلند شدن زانویتان گیر کند یا قفل شود.
- بی ثباتی: در هنگام راه رفتن روی سطحهای شیب دار و پلهها ممکن است دچار بی ثباتی در زانو شوید.
- تورم: ممکن است در اطراف زانو یا روی آن دچار تورم موضعی شوید.
- کاهش حرکت زانو: سینوویال زانو با ضخیم شدن پلیکا ممکن است انعطافپذیری خود را از دست بدهد وموجب محدودیت در حرکت زانو شود.
پلیکای زانو در کجا زانو است؟
در چهار قسمت مختلف زانو امکان بروز پلیکار وجود دارد. سندرم پلیکار میتواند در هر یک از این چهار قسمت ظاهر شود. در صورتی که پلیکا نداشته باشید شما شامل 10 درصد از جمعیتی به حساب میآیید که به کل پلیکای زانو را ندارند. این بخشها شامل موارد زیر میشوند:
- پلیکای زیر کشککی
- پلیکای فوق کشککی
- پلیکای داخلی
- پلیکای جانبی
1. پلیکا داخلی
در قسمت داخلی مفصل زانو، به موازات کاسه زانو پلیکا دیده میشود. پلیکای داخلی یکی از شایعترین موارد در افراد است. ناحیه شروع پلیکا از روی کندیل داخلی فمورال که در سمت داخلی پایین کلاهک زانو قرار دارد شروع میشود. این سندرم تا پوشش سینوویال که در قسمت داخلی درشت نی قرار دارد امتداد پیدا میکند. درشت نی در جایی قرار دارد که با پوششی از کشکک لیگامنتوم و پد چربی زیر کشکک محاصره شده. این قسمت با عنوان قفسه نیز شناخته میشود.
2. پلیکا فوق کشککی
در پشت تاندون چهارسر ران ناحیه ای وجود دارد که در پشت کاسه زانو قرار دارد. در این قسمت کیسههای فوق کشکک قرار دارند که محل بروز سندرم پلیکا است. پلیکای فوق کشکک معمولا به شکل گنبدی و هلالی به وجود میآید و در میان بورس فوق کشکک و مفصل فوق کشکک قرار میگیرد. پلیکای زانو ممکن است به بخشی از پلیکای داخلی متصل شود.
درباره بیماری ازگود اشلاتر چه میدانید؟؟؟
در برخی موارد پلیکا فوق کشکک به کمک چسبندگیهایی که میان سه قسمت کاسه زانو، پلیکا و کندیل فمورال است به وجود میآید. این چسبندگی است که حرکت زانو را محدود میکند. در اینطور مواقع فرد احساس میکند که یک توده در بالای زانویش قرار دارد.سندرم پلیکا فوق کشششی با نامهای پلیکا سینوویالیس سوپراپاتلاریس و گلیکا فوقانی نیز شناخته میشود.
3. پلیکا زیر کششی (Infrapatellar):
پلیکا زیر کششی که با نام ligamentum mucosum نیز شناخته میشود، شکلی مانند بند ناف یا زنگ دارد. در درون و قسمت میانی مفصل زانو و در همجواری رباط صلیبی قدامی به وجود میآید که به یک پد چربی زیر کششی متصل میشود. از اونجایی که پلیکای زیر کششی شایعترین پلیکهای چهار زانو به حساب میآید، تمایل و امکانی برای آسیب دیدن ندارد که این مسئله باعث نادر بودن آن میشود. این سندروم با نام پلیکا سینوویالیس اینفراپاتلاریس نیز نامیده میشود.
4. پلیکا جانبی
پلیکای جانبی نسبت به دیگر موارد، کمتر شایع است و به گونهای نادر به حساب میآید. این نوع در قسمت بیرونی زانو قرار دارد و با پایین رفتن از کشکک جانبی به پد چربی زیر کشکک میچسبد. این سندرم که با نام پلیکا سینوویالیس جانبی یا پلیکا پارا کشکک جانبی هم شناخته میشود، توانایی این را دارد که باعث ایجاد توده در قسمت بیرونی زانو شود.
عمل جراحی پلیکا زانو
اگر پس از ۳ الی ۶ ما، با درمان غیر جراحی نتوانیم سندرم پلیکا را برطرف کنیم، ممکن است پزشک به شما جراحی را پیشنهاد دهد. معمولا جراحی سندرم پلیکا به روش آرتروسکوپی صورت میگیرد. همانطور که میدانید یک دوربین فیبر نوری در زانو قرار میدهند و جراح مفصل زانو را به صورت کامل بررسی میکند.
برای برداشتن چینهای ناشی از پلیکا سینوویال از ابزارهای کوچک جراحی استفاده میشود. جراحی به بررسی کامل یکپارچگی و ساختار مفصل زانو میپردازد و در برخی موارد دجراحی دیسککتومی را در زانو انجام میدهت. دیسککتومی در راستای رهاسازی جانبی یا پارگی در غضروف و در صورت سفت شدن رتیناکولوم جانبی انجام خواهد شد.
تشخیص پلیکا سینوویالیس
تشخیص سندروم پلیکای زانو کمی سخت خواهد بود. این به آن دلیل است که علائکمی شبیه به مشکلات دیگر زانو دارد. پزشک از شما سوالات لازم را میپرسد و وضعیت زانویتان را ارزیابی میکند. با دنبال کردن رد مشکلاتی مانند پارگی منیسک زانو یا تاندونیت، این بیماری تشخیص داده میشود. جهت ارزیابی و تشخیص سندروم پلیکا، پزشک کارهای زیر را انجام خواهد داد:
- معاینه فیزیکی: با انجام برخی آزمایشات میتوان تسندرم پلیکای زانو را رد یا تایید کرد. با لمس پلیکای داخلی زانو احساس درد و تحریک خواهید داشت. برای تشخیص آن به این دو بسنده نخواهیم کرد و باید علائم خاص دیگری داشته باشید. تست پلیکا هیوستون که با نام تست MPPنیز شناخته میشود و تست لکنت پلیکا، از مواردی هستند که به کمک آنهامیتوان سندرم پلیکا را تشخیص داد.
- اشعه ایکس: داشتن سینوویت نشان دهنده پلیکا نیست، اما میتوان از آن برای رفع مشکلات زانو استفاده کرد.
- اسکن :MRI به صورت معمول سندرم پلیکار با MRI نشان داده نمیشود، اما با کمک آن میتوان احتمال مشکلاتی مانند آسیبهای رباط، نقص در غضروف یا پارگی منیسک را تشخیص داده و رد کرد. سندرم پلیکا سینوویال در اسکن MRI دیده میشود و به کمک آن، پزشک معالج میتواند به ارزیابی کامل ضخامت پلیکا و موقعیت آن بپردازد.
- آرتروسکوپی: اگر فردی به شدت به سندرم پلیکا دچار شود، نیاز به جراحی پیدا میکند. یکی از مراحل جراحی انجام سوراخ کلید و قرار دادن یک دوربین از طریق سوراخ در زانو است که به کمک آن پساختار داخلی مفص زانو توسط جراح قابل مشاهده است تا به او در جراحی کمک کند.
درمان سندرم پلیکا
برای درمال سندرم پلیکا اول باید به کاهش التهاب در چینهای سینوویال توجه داشته باشیم. بسیاری از افراد مبتلا به پلیکا میتوانند با ۶ الی ۸ هفته دوره فیزیوتراپی، بهبود کامل پیدا کرده و نیاز خود را برای جراحی برطرف کنند. مواردی برای درمان سندرم پلیکا وجود دارد که شامل ترکیبات زیر میشوند:
- استراحت: از انجام فعالیتهای تشدید کننده پلیکا بپردازید. مواردی مانند دوچرخه سواری و دویدن را کنار گذاشته و استراحت کنید.
- یخ: با کمک کمپرس یخ میتوان درد و التهاب در زانو را از بین برد. مهم است که به صورت منظم انجام شود.
- داروهای ضد التهابی NSAID: داروهایی مانند ایبوپروفن باعث کاهش التهابات و درد ناشی از پلیکای زانو شوند.
- تمرینات کششی: با انجام حرکات کششی که منجر به انعطاف پذیری همسترینگ و عضلات چهارسر ران میشوند، استرس وارده بر زانوی خود را کاهش دهید.
- تمرینات تقویتی: تقویت عضلاتی مانند چهارگوش و VMOو همچنین عضلات سرینی، میتواند تنش را از زانو برداشتع و به تقویت آن کمک کند.
- تزریق کورتیکواستروئید: اگر درد ناشی از پلیکای زانو فعالیتهای فیزیکی شما را مختل کرده، پزشک میتواند برایتان استروئید تجویز کند. با تزریق استروئیپ به پلیکا سینوویال درد را کاهش داده و میتوانید فعالتیهایی مانند ورزش را نیز انجام دهید. نکته مهم این از که تزریق استروئید درد را به صورت موقع برطرف خواهد کرد.
- فیزیوتراپی: فیزیو تراپی باید همتراز با سطح درد و التهاب شما صورت بگیرد. با کمک آن میتوان به ردیابی مواردی مانند تعادل، بیومکانیک پا، کشکک رانی و حس عمقی کمک کرد. فیزیوتراپیست همچنین برنامههای تقویتی و کششی در اختیار شما قرار میدهد.
نکته دیگری که وجود دارد این است که اگر از یک لحاف یا بالش در میان پاهای خود استفاده کنید، درد شما در شبها و هنگام خوابیدن کمتر خواهد شد.
بهبودی از سندرم پلیکا
عوامل متعددی در بهبود پیدا کردن از سندروم پلیکا دخیل هستند. سن بیمار، مدت زمان بروز علائم، تطابق با فیزیوتراپی و سایر مشکلات مرتبط با زانو از این عوامل هستند. افراد جوانی که مدت زمان کمتری به پلیکا سینوویال مبتلا بودهاند، بسیار سریعتر بهبود پیدا خواهند کرد. تشخیصهای افتراقی نیز از شرایط دیگری هستند که همانند سندرم پلیکا زانو بروز میکنند و شامل وموارد زیر میشوند:
- بورسیت
- کندرومالاسی کشکک
- سندرم درد پاتلوفمورال که با نام زانوهای دونده نیز شناخته میشود.
- آرتروز
- پارگی منیسک
- استئوکندریت دیسکانس
- رگ به رگ شدن رباط
- کشکک دو طرفه
- تاندونیت کشکک
- تورم بالای زانو
اگر هر یک از موارد بالا را داشتید و برای آن تحت درمان قرار گرفتهاید و بهبود پیدا نکردید، امکان اینکه سندم پلیکای زانو داشته باشید.
برای درمان سندرم پلیکا چه کنیم؟
استراحت، یخ، داروهای ضد التهابی NSAID، تمرینات کششی، تمرینات تقویتی، تزریق کورتیکواستروئید و فیزیوتراپی از مواردی هستند که برای درمان پلیکا زانو باید از آنها استفاده ببرید.
درمان پلیکا زانو به کمک جراحی آرتروسکوپی چگونه صورت میگیرد؟
به کمک ابزار کوچک جراحی چندبن برش در اطراف مفصل زانو ایجاد میشود و با روش کلید کردن یک دوربین فیبر نوری در زانو قرار میدهند. پزشک با کمک دوربین تمامی چینهای ناشی از پلیکا را برطرف خواهد کرد.
تشخیص پلیکا سینوویالیس چگونه صورت میگیرد؟
تشخیص پلیکا سینوویالیس به کمک مواردی همچون معاینه فیزیکی، اشعه ایکس، اسکن MRI و آرتروسکوپی صورت میگیرد.